انواع دستگاه های حضور غیاب نقش مهمی در سیستم های مدیریتی سازمان ها و شرکت ها دارند و هر مجموعه ای به فراخور تعداد پرسنل و نوع محصولی که تولید می کند و یا نوع خدماتی که ارائه می دهد، از انواع گوناگون این دستگاه ها استفاده می کند.
انواع مختلفی از دستگاه های حضور و غیاب در سطح دنیا و در سطح ایران وجود دارند که هر کدام مناسب سازمان یا شرکت خاصی است و از یک روش خاصی برای شناسایی افراد استفاده می کند. در این مقاله قصد داریم شما را با انواع دستگاه های حضور و غیاب و مزایا و معایب هر کدام از آن ها آشنا کنیم.
انواع دستگاه های حضور غیاب از لحاظ نحوه ثبت تردد
از گذشته تا کنون حضور و غیاب در کسب و کارها به روش های مختلفی انجام می شده است. برخی از سازمان ها همچنان به صورت دستی حضور و غیاب کارکنان را انجام می دهند، برخی دیگر با کارت شناسایی و دیگر سازمان ها نیز از سایر روش های جدیدتر حضور و غیاب استفاده می کنند که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند.
امروزه تولیدکنندگان سیستم های کنترل تردد اقدام به تولید انواع مختلفی از دستگاه حضور و غیاب نموده اند. در این قسمت قصد داریم هر کدام از این دستگاه های حضور و غیاب را به شما معرفی کنیم و مزایا و معایب هر کدام را به شما ارائه دهیم.
ثبت تردد و ورود و خروج در این دستگاه ها به سه شیوه کلی صورت می گیرد:
- ثبت ورود و خروج با استفاده از کد
- ثبت ورود و خروج با استفاده از تکنولوژی بیومتریک
- ثبت ورود و خروج به صورت ترکیبی
در ادامه به شرح کامل شیوه های ذکر شده و مقایسه آن ها با هم می پردازیم.
ثبت ورود و خروج با استفاده از کد
دستگاه های حضور غیابی که در این دسته قرار می گیرند غالبأ دو نوع ھستند: دستگاه های کارت خوان و دستگاه های رمزی
دستگاه حضور و غیاب کارت خوان بدون تماس
دستگاه های کارتی از قدیمی ترین انواع دستگاه های حضور غیاب به شمار می روند و همچنان در بسیاری از سازمان ها و شرکت های بزرگ و با سابقه ایران از آن ها استفاده می شود. این دستگاه ها از اولین نسل های دستگاه های حضور و غیاب دیجیتال به شمار می آیند.
مکانیزم دستگاه های کارت خوان بدون تماس بدین صورت است که به هر فرد از اعضای یک شرکت یا سازمان، یک کارت حاوی کد یکتا و از نوع بارکدی، مغناطیسی و RFID داده می شود. این دستگاه دارای یک سیستم کارتخوان است و از طریق امواج الکترومغناطیسی، توانایی شناسایی و ثبت مشخصات مندرج در کارت آن شخص را دارد. به این ترتیب با اتصال و یا نزدیک کردن کارت تردد به دستگاه کارتی، اطلاعات ذخیره شده در کارت توسط دستگاه دریافت می شود و فرآیند احراز هویت و ثبت زمان تردد صورت می گیرد.
امروزه این فناوری شناسایی، تقریبا در دستگاه های جدید به تنهایی استفاده نمی شود و کنار سایر فناوری ها مورد استفاده قرار می گیرد.
مزایا و معایب دستگاه های حضور و غیاب کارتی
مزایای اصلی دستگاه های کارتی عبارتند از سرعت عملکرد بالا و توانایی ثبت و کنترل تردد تعداد زیادی از افراد در حداقل زمان ممکن، کوتاه بودن زمان استفاده و هزینه کمتر برای خرید و تعمیرات آن ها نسبت به دیگر انواع دستگاه ها مزیت محسوب می شود. این مزایا استفاده از دستگاه های کارتی را برای سازمان های دارای پرسنل فراوان که قصد دارند هزینه کمی برای خرید دستگاه حضور غیاب صرف کنند، مناسب هستند.
امکان هک کردن یا تغییر اطلاعات این کارت ها و دستگاه ها بسیار کم است، اما مشکلی که این دستگاه ها دارند این است که نیاز به ناظر دارند و همین منجر به هزینه سربار می شود؛ چرا که اگر ناظری وجود نداشته باشد ممکن است یک نفر با استفاده از کارت افراد دیگر، تردد آن ها را متقلبانه ثبت کند. بنابراین یکی از معایب دستگاه های کارتی این است که امکان تقلب در آن ها بسیار زیاد است و افراد با در اختیار داشتن کارت سایر پرسنل می توانند در نتایج تردد دخل و تصرف کنند.
همان طور که اشاره شد در این دستگاه ها کاربر تنها چند ثانیه وقت صرف اتصال یا نزدیک کردن کارت به دستگاه می کند، اما اگر دارنده کارت آن را مفقود کند و یا کارت دچار شکستگی شود، امکان ثبت تردد تا زمان جایگزین کردن کارت جدید وجود ندارد.
با وجود این معایب هنوز هم سازمان هایی هستند که به دلیل بزرگی ابعاد سازمان و تعداد بالای نیروی انسانی، گزینه دیگری جز استفاده از دستگاه های حضور و غیاب کارتی ندارند. در سازمان های پرجمعیت و بزرگ از کارت حضور و غیاب، به عنوان کارت رزرواسیون غذا برای پرسنل نیز استفاده می شود. این سازمان ها با چاپ اطلاعات کارمند بر روی کارت تردد، از آن به عنوان کارت شناسایی کارمند نیز استفاده می کنند.
دستگاه حضور و غیاب رمزی
به هنگام استفاده از دستگاه های حضور غیاب رمزی به هر فرد شاغل در سازمان یا شرکت یک رمز اختصاصی داده می شود تا بتواند با ورود آن رمز، تردد خود را ثبت کند. ورودی این دستگاه ها شامل یک صفحه کلید است که امکان ورود رمز به شکل عددی یا حروف و یا ترکیبی را فراهم می کند.
در این دستگاه ها ممکن است ثبت تردد به وسیله ترکیبی از کارت و رمز نیز صورت پذیرد.
مزایا و معایب دستگاه های رمزی
دستگاه های رمزی نسبت به انواع دیگر، هزینه خرید و تعمیرات کمتری دارند. کار با این دستگاه ها بسیار ساده است، اما احتمال فراموش کردن رمز ورود یا هک کردن آن وجود دارد.
وارد کردن رمز به دستگاه زمان بر است و در صورتی که تعداد پرسنل سازمان تعدادشان زیاد باشد هنگام شروع و پایان ساعت کار، ازدحام زیادی در اطراف دستگاه ایجاد می شود و زمان زیادی تلف می شود.
این دستگاه ها همانند دستگاه های کارتی نیاز به ناظر دارند چون همان مشکل ثبت تردد متقلبانه در این دستگاه ها نیز وجود دارد.
ثبت تردد با استفاده از تکنولوژی بیومتریک
مکانیزم ثبت تردد و ورود و خروج در این شیوه مبتنی بر استفاده از اجزاء بدن انسان است. یک سیستم بیومتریک از ویژگی های فیزیولوژی انسان مانند چهره، اثر انگشت، عنبیه چشم، اثر کف دست و یا ویژگی های رفتاری مانند صدا و دست خط برای شناسایی استفاده می کند.
با ورود ویژگی های بیومتریک انسان به دستگاه های حضور غیاب و ساخت دستگاه های کنترل تردد تشخیص چهره، اثر انگشتی و … دستگاه های حضور و غیاب کارتی و رمزی محبوبیت خود را تا حدودی از دست دادند.
این نوع دستگاه ها غالبأ در دو نوع کلی ھستند اثر انگشتی و تشخیص چهره، البته انواع دیگری هم مانند تشخیص کف دست و عنبیه چشم هم وجود دارد که به آن ها هم اشاره می کنیم.
دستگاه حضور و غیاب اثر انگشتی
یکی از شیوه های تردد که مبنی بر اصول بیومتری انسان است قابلیت استفاده از اثر انگشت می باشد. این روش یکی از مطمئن ترین روش ها برای تشخیص هویت یک فرد است، زیرا هر شخصی اثر انگشت منحصر به فرد خود را دارد و در سر انگشت هر شخص برآمدگی هایی وجود دارد که شکل و نحوه قرارگیری آن ها با هیچ شخص دیگری مشابهت ندارد.
در این دستگاه ها از یک سیستم ورودی اسکن اثر انگشت استفاده می شود. روش کار به این صورت است که در ابتدا تصویری از اثر انگشت تمامی پرسنل یک مجموعه از طریق اسکنر اثر انگشت دستگاه گرفته و ذخیره می گردد. سپس در هر بار ورود و خروج کارمند اثر انگشت خود را وارد دستگاه می کند، دستگاه اثر انگشت وارد شده را با اثر انگشت های ذخیره شده مقایسه نموده و در صورت تطابق، تردد این فرد ثبت می شود.
در حال حاضر یکی از پر طرفدارترین دستگاه های حضور و غیاب، دستگاه حضور غیاب اثر انگشتی است. این نوع دستگاه ها برای مشاغل دفتری و اکثر فروشگاه ها مناسب می باشند.
مزایا و معایب دستگاه حضور غیاب اثر انگشتی
کار با این دستگاه های حضور غیاب بسیار آسان است و یادگیری آن نیز ساده است. سطح امنیت دستگاه های اثر انگشتی بسیار بالاست و امکان تقلب در نتایج آن وجود ندارد، چرا که اثر انگشت در افراد منحصر به فرد است. در این دستگاه ها نمی توانید الگوی اثر انگشت فردی را حدس بزنید و حضور شخص دیگری به غیر از خودتان را ثبت کنید. در صورتی که در دیگر دستگاه های حضور غیاب، نظیر دستگاه کارتی می توانید علاوه بر حضور خودتان حضور چندین نفر دیگر را هم با به همراه داشتن کارت تردد آن ها ثبت کنید و یا ممکن است بتوانید گذرواژه و الگوی ورود دیگران را حدس بزنید. پس امکان تقلب در این دستگاه ها بسیار پایین است.
در سایر دستگاه های حضور و غیاب مانند کارتی و رمزی ممکن است فراموش کنید کارت خود را به همراه بیاورید و یا گذرواژه و کلمه عبور خود را از یاد ببرید، اما در سیستم حضور و غیاب اثر انگشتی همیشه برای ورود اثر انگشت خود را به همراه دارید.
مزیت دیگر دستگاه های اثر انگشت خوان این است که نیاز به ناظر ندارند و زمان ثبت تردد آن ها کوتاه است، اما این دستگاه ها هزینه خرید و تعمیرات بیشتری نسبت به دستگاه های کارتی و رمزی دارند. به خصوص اگر حسگر اثر انگشت این دستگاه ها خراب شود هزینه تعمیر بالایی دارند.
از دیگر معایب دستگاه های اثر انگشتی این است که در بعضی مشاغل مانند مشاغل کارگاهی، تعمیرگاه ها و … افرادی که کارهای یدی انجام می دهند و ممکن است اثر انگشت آن ها آسیب ببیند و مغشوش شود، یا بر اساس نوع کارشان دارای اثر انگشت چرب یا کثیف باشند، این دستگاه ها در تشخیص اثر انگشت این افراد دچار مشکل می شوند. دستگاه های اثر انگشتی حتی ممکن است در تشخیص اثر انگشت افراد معمولی نیز به دلیل شرایط نور یا نحوه قرار دادن انگشت روی حسگر دستگاه دچار مشکل شوند.
دستگاه حضور و غیاب تشخیص چھره
دستگاه حضور و غیاب تشخیص چهره یکی از جدیدترین و پیشرفته ترین تکنولوژی های بیومتریکی است که با استفاده از روش های هوشمند اتوماتیک، هویت یک انسان را بر اساس چهره شخص تشخیص می دهد. شناسایی هویت اشخاص با استفاده از چهره آنان در مقایسه با سایر سیستم های بیومتریک از اهمیت بیشتری برخوردار است. زیرا تشخیص هویت از طریق چهره افراد نیاز به همکاری فرد ندارد و همین مزیت این دستگاه ها را در میان کاربردهای امنیتی و تعاملات انسان و کامپیوتر متمایز می سازد.
دستگاه های تشخیص چهره از یک الگوی خاصی برای ثبت اطلاعات چهره افراد استفاده می کنند. این دستگاه ها دارای یک دوربین هستند که از چهره افراد تصویربرداری می کنند و آن را به صورت الگوهای رمزنگاری شده ذخیره می نمایند. برای این کار فرد باید یک بار در محل تعیین شده روبروی دوربین و حسگر هوشمند دستگاه قرار بگیرد تا دستگاه مختصات چهره شخص برای مثال ابعاد صورت، ویژگی های چشم و … را ثبت کند. در مراحل بعد هر بار که کاربر در آن محل قرار بگیرد، دستگاه با سرعت کمتر از یک ثانیه تصویر شخص را با تصاویر ثبت شده مقایسه می کند و در صورت تطبیق تردد شخص را ثبت می نماید.
روش کار با دستگاه تشخیص چهره به این صورت است که در ابتدای کار دستگاه توسط دوربین تعبیه شده در آن از چهره تمام پرسنل سازمان اسکن می گیرد. پس از دریافت تصاویر اسکن شده از چهره کارکنان، دستگاه نقشه ای دو یا سه بعدی از الگوی صورت پرسنل ترسیم می کند و در حافظه خود ذخیره می کند و به هنگام تردد چهره افراد را با الگوهای ذخیره شده تطبیق می دهد.
ثبت تردد در این نوع دستگاه شناسایی بیومتریک تقریبا مشابه با دستگاه اثر انگشت است، فقط به جای ذخیره اثر انگشت تصویری از چھره شخص در دستگاه ذخیره می گردد و ھنگام ثبت تردد، چھره وارد شده کارمند با الگوی چھره ذخیره شده مقایسه می شود.
دستگاه های تشخیص چهره مناسب برای سازمان هایی با تعداد پرسنل بالا و همچنین مناسب برای مشاغلی است که ثبت اثر انگشت برای آن ها دارای مشکل می باشد مانند تراشکاری، تعمیرگاه و مشاغل کارگاهی.
مزایا و معایب دستگاه تشخیص چهره
دستگاه تشخیص چهره دارای مزایای بسیار مهم از جمله دقت بالا و سطح پایین دخالت فرد می باشد و همین مزیت ها سبب شده تا این روش در مواردی مانند امنیت اطلاعات، اجرا و نظارت بر قانون و کنترل تردد مورد استفاده قرار گیرد.
امکان تقلب در دستگاه های تشخیص چهره وجود ندارد؛ زیرا برای هر فرد فقط امکان ثبت چهره خودش وجود دارد. سرعت عمل این دستگاهها بسیار بالا است. تغییرات در صورت اشخاص مانند لنز گذاشتن، آرایش کردن، عینک گذاشتن، ریش گذاشتن و تغییراتی از این قبیل هیچ تاثیری در شناسایی دستگاه نداشته و دستگاه به راحتی می تواند افراد را شناسایی نماید.
مسلمأ این نوع از دستگاه های بیومتریک قیمت بالایی دارند و هزینه تعمیرات این دستگاه ها نیز گران است و ممکن است این هزینه ها برای هر مجموعه ای قابل توجیه نباشد. در ضمن نصب این دستگاه ها هم شرایط و حساسیت های خاصی دارد که اگر رعایت نشود موجب اختلال در عملکرد آن ها خواهد شد.
مقایسه دستگاه های تشخیص چهره با دستگاه های اثر انگشتی
در دستگاه های تشخیص چهره امکان تقلب به هیچ وجه وجود ندارد؛ زیرا هر فرد فقط می تواند چهره خودش را ثبت کند، اما در دستگاه های اثر انگشتی امکان ثبت چندین اثر انگشت برای هر فرد وجود دارد و اگر اپراتور سیستم حضور غیاب قصد تقلب در ترددها را داشته باشد می تواند برای برخی از پرسنل، انگشت افراد دیگری را ثبت کند تا افراد بتوانند به جای هم تردد ثبت کنند.
کارکنانی که در طول زمان کاری خود، با مواد شیمیایی شوینده سر و کار دارند، یا کارگرانی که در محیط هایی مانند کارگاه تراشکاری و یا تعمیرگاه ها مشغول به کار هستند در ثبت تردد با دستگاه اثر انگشتی با مشکل مواجه می شوند. چون اثر انگشت آن ها به علت مغشوش بودن در سیستم ثبت نمی شود، اما استفاده از دستگاه تشخیص چهره این مشکل را برای آن ها حل می کند.
یکی دیگر از مزایای دستگاه تشخیص چهره نسبت به دستگاه اثر انگشتی این است که چون کارکنان تماس فیزیکی با دستگاه ندارند، امکان انتقال انواع آلودگی ها و بیماری های پوستی از طریق دستگاه وجود ندارد، اما در دستگاه اثر انگشتی ممکن است این نوع بیماری ها بین کارکنان انتقال یابد.
در فصل های سرد سال گاهأ پرسنل برای ثبت اثر انگشت خود در دستگاه های اثر انگشتی دچار مشکل می شوند. چون حسگر این دستگاه ها در شرایط رطوبت معمول محیطی کار می کند، اما در دستگاه های تشخیص چهره این مشکل برای افراد به وجود نمی آید.
دستگاه حضور و غیاب تشخیص عنبیه
عملکرد این دستگاه هم مانند دستگاه اثر انگشتی است و بر مسئله الگوی عنبیه چشم افراد پایه گذاری شده است. برای استفاده از این سیستم فرد جلوی دوربین قرار می گیرد و اطلاعات چشم او با اطلاعات ذخیره شده در سیستم مقایسه شده و فرآیند تأیید هویت و ثبت زمان تردد انجام می گیرد. الگوی عنبیه به دلیل قرار گرفتن بین پلک ها بیشتر محافظت می شود و نسبت به دیگر ویژگی های بیولوژیک انسان نظیر اثر انگشت و چهره کمتر دستخوش آسیب و تغییر می شود.
دستگاه حضور و غیاب با شناسایی کف دست
تکنولوژی اعتبارسنجی بیومتریک شناسایی کف دست مبنی بر الگوی های رگ کف دست با استفاده از مادون قرمز می باشد که سطح بالایی از دقت را در شناسایی هویت افراد فراهم می کند. از آنجا که این نوع شناسایی بدون تماس با دستگاه انجام می شود، برای استفاده های عمومی کاملا بهداشتی و بدون استرس است. تنها کافی است کف دست خود را بالای دستگاه حضور غیاب قرار داده تا بلافاصله از الگوی کف دست شما عکس گرفته شود. داده های رگ کف دست که با مادون قرمز تصویربرداری می شوند، برای جعل بسیار دشوارند زیرا این رگ ها در داخل بدن ما هستند و به صورت فیزیکی قابل شهود نمی باشند.
مزایا و معایب دستگاه های بیولوژیکی (تشخیص چهره، اثر انگشت، الگوهای کف دست)
این نوع از دستگاه های حضور و غیاب به دلیل آن که از خصوصیات بیولوژیکی افراد مانند اثر انگشت و چهره و الگوی کف دست استفاده می کنند و تمامی این خصوصیات بیولوژیکی در افراد منحصر بفرد است امکان تقلب در آنها تقریبا صفر است و هیچ کارمندی نمی تواند به جای کارمند دیگری تردد ثبت کند.
زمان شناسایی افراد بر اساس اثر انگشت و یا چهره در این نوع از دستگاه ها کمتر از صدم ثانیه است، اما ممکن است در سازمان هایی که تعداد پرسنل بسیار زیادی دارند کمی زمان بر شود و منجر به ايجاد صف های طولانی كارمندان به هنگام ورود و خروج شود. با این حال بهتر است در این نوع سازمان ها نیز از چند دستگاه ساعت زنی بیولوژیکی استفاده شود تا هم سرعت ثبت تردد پرسنل بالا رود هم امنیت اطلاعات حفظ شود و امکان تقلب در ثبت اطلاعات وجود نداشته باشد.
ثبت تردد بصورت ترکیبی
امروزه بسیاری از سازمان ها بنا به حساسیتی که مدیران نسبت به حضور و غیاب و تردد پرسنل خود دارند از دستگاه هایی استفاده می کنند که از دو یا چند قابلیت برای ثبت تردد کارکنان بهره می برند. رایج ترین انواع این دستگاه ها از ترکیب کارت و اثر انگشت برای ثبت ترددها استفاده می کنند و انواع دیگری نیز هستند که سیستم ثبت و شناسایی آن ها مبتنی بر ترکیب کارت و تشخیص چهره یا ترکیب شناسایی چهره و اثر انگشت و کارت و … است.
مقایسه انواع دستگاه های حضور غیاب
اگر بخواھیم مقایسه ای بر انواع دستگاه های حضور و غیاب از لحاظ چگونگی ثبت تردد داشته باشیم، لازم است تا جنبه ھای گوناگونی را در نظر بگیریم. در اینجا برخی از این جنبه ھا را توضیح می دھیم.
قیمت خرید دستگاه و ھزینه خدمات آن
عمومأ قیمت خرید دستگاه ھای کارتی و رمزی پایین تر از سایر دستگاه ھاست. ھزینه خرید دستگاه های تشخیص چھره به مراتب بالاتر از دستگاه اثر انگشتی است.
در دستگاه های کارتی پس از خرید دستگاه ھزینه تھیه کارت همیشه وجود دارد. در دستگاه های اثر انگشتی اگر سنسور اثر انگشت خراب شود برای خریدار هزینه بر می شود. در دستگاه های تشخیص چھره در صورتی که ریدر تشخیص چھره دستگاه خراب شود عموما ھزینه تعویض آن بالاست.
در دسترس بودن ابزار ثبت تردد
همه دستگاه ھای حضور غیاب به وسیله یک ابزار تردد را ثبت می کنند. چهره، انگشت، کارت و رمز ابزارھایی ھستند که تردد با آن ها ثبت می شود. در دستگاه رمزی شخص ممکن است رمز عبور خود را فراموش کند و باعث شود که شخص نتواند تردد خود را ثبت کند. ھمچنین در دستگاه کارتی ممکن است شخص فراموش کند کارت خود را به ھمراه بیاورد و یا کارت آن مفقود گردد تا زمان صدور کارت جدید ثبت تردد امکان پذیر نیست. اما در دستگاه های تشخیص چھره و اثر انگشت نیاز به ھمراه داشتن کارت یا بخاطر سپردن رمز وجود ندارد و ابزاری که با آن تردد ثبت می شود جزئی از بدن انسان است.
میزان زمان ثبت ورود و خروج
در دستگاه کارتی برای ثبت تردد کافیست شخص کارت خود را به دستگاه نشان دھد و این زمان بسیار کم است. اما در دستگاه رمزی شخص باید رمز وارد کند که ممکن است چند ثانیه ای طول بکشد.
در دستگاه اثر انگشتی ثبت اثر انگشت حدود یک ثانیه زمان می برد. اما در دستگاه تشخیص چھره عموما بیشتر از چند ثانیه طول می کشد چون شخص باید با زاویه خاصی جلوی دوربین دستگاه قرار بگیرد تا تصویر او شناسایی شود.
امکان تقلب
در دستگاه های کارتی و رمزی امکان تقلب وجود دارد و کارکنان می توانند با در اختیار داشتن کارت و رمز دیگران برای آن ها تردد ثبت کنند. در صورتی که در دستگاه های اثر انگشت و تشخیص چهره امکان تقلب وجود ندارد.
میزان خطا در ثبت تردد
در دستگاه کارت خوان اگر کارت شخص خراب شده باشد، خطا به وجود می آید. اما در دستگاه رمزی اگر شخص رمز خود را فراموش نکرده باشد امکان خطا وجود ندارد. در دستگاه های تشخیص چھره و اثر انگشتی، امکان خطا بسته به الگوریتم نرم افزاری است که در دستگاه به کار گرفته شده است. البته در دستگاه تشخیص چهره با تغییر شرایط محیطی مثل نور و زاویه ایستادن شخص جلوی دوربین ممکن است درصد خطا بیشتر شود.
2 پاسخ به “انواع دستگاه های حضور غیاب و مزایا و معایب آن ها”
درود بر شما
از مقاله خوبتون ممنونم
به نظر من دستگاه حضور و غیاب تشخیص چهره از نظر تشخیص هویت در بالاترین سطح امنیت قرار داره و به همین دلیل از جمله دستگاههای بسیار محبوب در میان انواع دستگاه های حضور و غیاب محسوب میشود.
درود بر شما خانم نیک پرور
ممنون از نگاهتون